III Biegły rewident

 5. Klienci

Kreatywna księgowość (cz. 1)

 

Co to jest kreatywna księgowość (zwana też windows dressing)? To taka księgowość, która pokazuje korzystniejszy obraz firmy niż prawdziwy. Można też pokazać gorszy obraz firmy niż prawdziwy, aby ją korzystnie sprzedać. To metoda aferałów, łatwiejsza do zastosowania jeżeli stosuje się rachunkowość opartą na cenach historycznych. 

Metody kreatywnej księgowości są różne, kwadratowe i podłużne, ale nie miejsce tu (i by go nie starczyło), aby wszystkie opisać. Ograniczę się do kilku przykładów. 

Zarządy spółek są najczęściej premiowane za wysokość zysku osiągniętego przez firmę. Zysk jest ponadto najczęściej warunkiem uzyskania kredytu w banku, utrzymania wysokiego kursu akcji notowanych na giełdzie, wobec tego należy zwiększyć przychody lub zmniejszyć koszty: 

- najczęściej używany sposób: przychody w jednej firmie, a koszty w drugiej; jest to metoda przećwiczona na tysiąc sposobów, np. za komuny przychody kumulowano w spółkach towarzyszy partyjnych, a koszty w przedsiębiorstwach państwowych, np. w polskiej telewizji; w tym miejscu zwracam uwagę jaki potencjał zawiera w sobie partnerstwo publiczno-prawne w Unii Europejskiej; 

- zwiększenie przychodów: 

Xerox zaliczał do przychodów bieżącego okresu przedpłacone kwoty z tytułu wynajmu lub leasingu kserokopiarek. Był to sposób stosowany powszechnie i w majestacie prawa przez polskie firmy leasingowe po 1989 r. Kres tej praktyce położyły badania sprawozdań finansowych firm leasingowych przez międzynarodowe korporacje. Zwracam uwagę także na banki komórek macierzystych i spermy. 

Merck księgował jako przychody dopłaty z budżetów do lekarstw kupowanych przez pacjentów w aptekach. Kwoty te najczęściej nigdy nie trafiły na rachunek bankowy firmy. Oszustwo.

- zmniejszenie kosztów:

WorldKom księgował koszty bieżącego okresu jako wydatki na nabycie środków trwałych, a więc koszty bieżącego okresu wykazywał jako koszty przyszłych okresów.

Enron własne straty „przenosił” przy pomocy operacji kapitałowych do spółek, których był właścicielem. Te spółki wykazywały straty, a Enron zyski. 

Wszystko to działo się w Stanach Zjednoczonych, gdzie działa rozwinięty rynek korporacji audytowych, gdzie SEC, czyli Securities and Exchange Commission, od lat dba o to, aby sprawozdania finansowe spółek były transparentne i przejrzyste. Rzecz w tym, że amerykańskie zasady rachunkowości (USGAAP) są przeregulowane, jest ich zbyt dużo, są zbyt szczegółowe, nic więc dziwnego, że spółki zawsze znajdą jakiś głupi przepis, który pozwoli im ominąć prawo w porozumieniu z korporacją audytorską (Enron) lub oszukując ją (Barings). 

Na koniec autentyczna historia: pewna firma holenderska założyła firmę zależną w Hamburgu. W pierwszych latach działalności spółka hamburska ponosiła straty, a plan działania przewidywał, że jeżeli w przeciągu trzech lat nie zacznie przynosić dochodów, ulegnie likwidacji. Sprytny księgowy z Hamburga doszedł do wniosku, że okres trzech lat jest za krótki na rozwinięcie dochodowego przedsięwzięcia i postanowił uratować firmę. W trzecim roku działania założył kilka fikcyjnych spółek. Spółki te świadczyły usługi spółce w Hamburgu ponosząc straty. W związku z tym spółka w Hamburgu wykazała zysk i Holendrzy jej nie zlikwidowali. Taka sytuacja trwała przez kilka lat, aż do momentu, kiedy działalność spółki hamburskiej zaczęła przynosić zyski z działalności. Wtedy księgowy doszedł do wniosku, że sprawiedliwie byłoby w fikcyjnych firmach wykazać zyski w wysokości strat poniesionych w poprzednich latach. Zaczęło się przepychanie zysków z firmy w Hamburgu do firm księgowego. Księgowy tak zasmakował w tym procederze, że kiedy wieloletni bilans zysków i strat pomiędzy firmami zrównoważył się, on nie zaprzestał świadczenia nie istniejących usług. Takie praktyki trwały około dziesięciu lat zanim wyszły na jaw. Księgowego posadzili. Wielki korporacyjny audytor spółki holenderskiej przez cały ten okres nie zorientował się, że coś nie jest w porządku